زمین سیاره یی یکتاست؛ یکتا برای ما آدمیان. سیاره یی که گویی با رنگ های آبی و سفید تزیین شده است و همانند دیگر سیاره های منظومه شمسی حرکت های مخصوص به خود را دارد. تا به امروز یگانه جایگاهی که در کیهان یافته ایم که حیات روی آن وجود دارد، تنها سیاره ما، زمین است. زمین نه تنها خانه زیبای ما است بلکه این کره نه چندان بزرگ (که ما را همچون مادری مهربان در برگرفته است) زیستگاه هزاران هزار جاندار و گیاهی است که روی آن امکان حیات یافته اند. اما متاسفانه ما انسان ها با آلوده کردن زمین نه تنها بر این اقلیم تاثیرات منفی می گذاریم و با انتشار گاز دی اکسیدکربن و به وجود آمدن پدیده گلخانه یی (همانند آنچه بر سیاره زهره اتفاق می افتد) موجب گرم شدن زمین می شویم، بلکه با تولید بی رویه انرژی و دقت نکردن در مصرف منابع، آلودگی هایی همچون آلودگی نوری را تولید می کنیم، به طوری که دیگر حتی نمی توانیم طبیعت زیبای آسمان شب را همچون گذشتگان مان که در تابستان ها بر پشت بام ها می خوابیدند و خیره به ستاره ها و شهاب هایی که گاه به گاه ردی از نور را بر آسمان جای می گذاشتند، نظاره گر باشیم.

این انسان ها هستند که نه تنها با اعمال خود آزادی را از خویشتن می گیرند، بلکه موجب اسیر کردن تمام زمین در بندی سخت می شوند. اکنون با نگاهی نجومی به سیاره زمین و یادآوری یگانه بودنش شاید نیم نگاهی به کرده های خود اندازیم و اندکی بیشتر به این مادر مهربان توجه کنیم؛ زمینی که اگر نبود ما هم مطمئناً نبودیم.

اما مطالعه زمین در اخترشناسی چه اهمیتی دارد؟ همان طور که خورشید را در منظومه شمسی به عنوان مدلی از نزدیک ترین ستاره مورد بررسی قرار می دهیم، در اخترشناسی زمین را هم به عنوان سیاره یی که دارای جو، گرانش، میدان مغناطیسی، لایه های مختلف و عوارض گوناگون است، بررسی و تحلیل می کنیم. سیاره زمین از لحاظ موقعیتش در منظومه شمسی در بهترین جایگاه و در منطقه یی که ما آن را کمربند حیات می نامیم، قرار گرفته است. به این ترتیب دمایی متعادل دارد (میانگین 15 درجه سانتیگراد). اگر زمین به خورشید نزدیک تر بود، دمایی زیاد پیدا می کرد و حیات به شکل امروزی تشکیل نمی شد. همچنین اگر در موقعیتی دورتر از اکنون نسبت به خورشید بودیم، سیاره زمین از سرما همیشه یخبندان بود. وجود ماه (قمر زمین) هم موجب شده است در زمان پیدایش منظومه شمسی بسیاری از برخوردهای شدیدی که توسط اجرام سرگردان امکان اصابت با زمین را داشتند، با سطح این قمر برخورد کنند. همچنین وجود گرانش ماه و تاثیرات آن روی آب دریاها و اقیانوس ها موجب به وجود آمدن موقعیتی خاص در آغاز، برای تشکیل حیات روی زمین شده است.

زمین سومین سیاره منظومه شمسی است و از نظر ابعاد از عطارد، زهره و مریخ بزرگ تر است. گردش زمین به دور خورشید (حرکت انتقالی) موجب پدید آمدن یک سال و حرکت به دور خود (حرکت وضعی) موجب پدید آمدن روز و شب می شود. همچنین حرکت وضعی زمین موجب می شود خورشید و ستارگان در آسمان شب از شرق طلوع کرده و در غرب، غروب کنند. علاوه بر این دو حرکت، زمین همراه با خورشید با سرعت 250 کیلومتر در ثانیه در حال گردش به دور مرکز کهکشان راه شیری هستند و با این سرعت هر 220 میلیون سال یک بار منظومه شمسی یک گردش کامل به دور کهکشان می زند.

فاصله متوسط زمین از خورشید 150 میلیون کیلومتر است که این فاصله را یک واحد نجومی (AU) می نامیم. سرعت فرار از سطح زمین 18/11 کیلومتر در ثانیه است به این معنی که اگر جسمی بتواند با این سرعت از سطح پرتاب شود، دیگر به سطح زمین برنمی گردد و وارد فضا می شود.

زمین از سه بخش اصلی سنگ کره، آب کره و جو تشکیل شده است. حدود نیمی از جو در 10 کیلومتر اول از سطح موجود است. خود جو بیش از 400 کیلومتر از سطح زمین پراکنده شده است اما در چنین فاصله هایی جو بسیار رقیق و عموماً دارای مولکول های هیدروژن است. زمین با میانگین سرعت 30 کیلومتر در ثانیه در یک مدار بیضی شکل به دور خورشید می چرخد. محور زمین 5/23 درجه نسبت به صفحه مداری زمین به دور خورشید (دایره البروج) کجی دارد. همین وجود کجی موجب پدید آمدن فصل ها روی زمین می شود به طوری که زمانی که در نیمکره شمالی تابستان است در نیمکره جنوبی در فصل زمستان هستیم.

زمین همانند دیگر اجزای منظومه شمسی 6/4 میلیارد سال پیش از ابری گازی تشکیل شده است. در زمان های اولیه پیدایش، زمین سیاره یی بدون آب و با سطحی داغ و جوی گازی بوده است. بعدها مواد سنگین آهن و نیکل به سمت مرکز زمین رفتند و هسته را تشکیل دادند و سطح زمین سردتر شد. درون زمین به واسطه شرایط خاص عناصر و ترکیبات دیگر تولید شده و به سطح زمین آمدند که موجب تشکیل آب و بخشی جدید از جو شدند و با پیدایش موجودات میکروسکوپی و تک سلولی و در نهایت گیاهان و شروع تجزیه هوا، عنصر مهم اکسیژن را در جو تولید کردند.

زمین میراث ما از گذشتگانمان نیست بلکه امانت آیندگان نزد ماست 

• در تاریخ اکتبر 4th, 2009